Nhân ngày Bảo hiểm y tế Việt Nam (1/7/2009 – 1/7/2017), Trung tâm Hỗ trợ Sáng kiến Phát triển Cộng đồng (SCDI) đã tập hợp đại diện từ cơ quan quản lý Nhà nước và các thành viên tổ chức cộng đồng (CBO) cùng thảo luận và nhận diện những khó khăn, rào cản của các bệnh nhân có HIV, lao và sốt rét trong tiếp cận Bảo hiểm y tế (BHYT) để từ đó đề xuất những giải pháp tháo gỡ, giúp BHYT đem lại lợi ích thiết thực cho toàn dân. Hội thảo mang tên “Bảo hiểm y tế cho dịch vụ HIV, lao và sốt rét: Khó khăn và giải pháp”, diễn ra buổi chiều ngày 30/6/2017 tại Nhà khách Quốc hội, 27A Trần Hưng Đạo, Hà Nội.

Chủ trì Hội thảo là Bs. Khuất Thị Hải Oanh – Giám đốc SCDI, ông Phan Văn Toàn – Phó Vụ trưởng Vụ BHYT, Ts. Lê Văn Phúc - Phó trưởng Ban thực hiện chính sách BHYT - BHXH Việt Nam. Khách mời Hội thảo là Bs. Vương Anh Tài, Phó phòng Nghiệp vụ Y, Sở Y tế, Ts. Lã Thị Lan – Phó Giám đốc Trung tâm y tế dự phòng và Ts. Tống Thị Song Hương – Nguyên vụ trưởng Vụ BHYT. Đại diện các nhóm cộng đồng tham gia Hội thảo gồm Liên minh Hỗ trợ Tuân thủ Điều trị dành cho người có HIV (SATA+), Mạng lưới Cộng đồng Phòng chống Lao Việt Nam (VCTB), Người có nguy cơ mắc sốt rét cao và một số đại diện các mạng lưới VNPUD, VNSW, VNMSM, VNTG.

Trong phần trình bày về các chính sách hiện hành và cơ chế chi trả BHYT cho người có HIV, Lao và Sốt rét của ông Phan Văn Toàn, hiện nay các cơ sở y tế đang dần được kiện toàn để nhận và chuyển gửi bệnh nhân có HIV. Dự kiến từ tháng 7/2017, BHXH Việt Nam bắt đầu chi trả tiền thuốc ARV cho người có HIV/AIDS có thẻ BHYT. Để giúp người có HIV tiếp cận được chính sách BHYT, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 2188/QĐ-TTg, theo đó giao cho UBND tỉnh/thành phố bố trí nguồn kinh phí mua thẻ BHYT cho người có HIV để đảm bảo 100% người có HIV có thẻ BHYT, với Dự thảo Nghị định sửa đổi NĐ 105/2014/NĐ-CP: trong đó ngân sách Nhà nước được trích nguồn đóng BHYT cho người có HIV. Song  Dự thảo chưa nhận được sự ủng hộ, vẫn còn nhiều địa phương chưa bố trí kinh phí để mua BHYT cho người có HIV.

Tính đến 31/3/2017 theo thống kê số người có HIV được rà soát tại các cơ sở điều trị HIV là 108.000 người, trong đó số người bệnh có thẻ BHYT là 71.280 người (chiếm 66%), vẫn còn gần 40% người có HIV chưa có thẻ BHYT.
 

  
Ảnh (Từ trái qua phải): Ts. Lê Văn Phúc - Phó trưởng Ban thực hiện chính sách BHYT - BHXH Việt Nam, Bs. Khuất Thị Hải Oanh – Giám đốc SCDI, ông Phan Văn Toàn – Phó Vụ trưởng Vụ BHYT. 

Do vậy, dù đã có nhiều cơ chế mở và đặc thù đối với từng đối tượng nêu trên, song đến nay vẫn chưa có nhiều người có HIV tiếp cận được BHYT. Ngoài ra, chưa có cơ chế mua BHYT đối với bệnh nhân lao và hoàn toàn chưa có văn bản, cơ chế đặc thù cho sốt rét và người mắc sốt rét.

Thành viên cộng đồng đã phát biểu ý kiến về rào cản đối với từng nhóm đối tượng: như không có giấy tờ tùy thân; tâm lý sợ bị lộ danh tính, sợ bị kỳ thị nếu phải cung cấp thông tin tên tuổi thật; cán bộ chuyên trách, cán bộ BHYT còn thiếu kiến thức về bệnh nhân có HIV nên vẫn còn thái độ ứng xử chưa phù hợp; không có nhân viên cộng đồng hỗ trợ tư vấn tại các cơ sở điều trị; ngoài ra, do nhiều phòng khám HIV đã sáp nhập, chuyển về Trung tâm y tế hoặc bệnh viện, do đó gây xáo trộn thông tin và khó khăn trong điều trị… Phần trình bày kết quả nghiên cứu về tình hình thực hiện chuyển đổi chi trả cho dịch vụ HIV từ nguồn BHYT tại một số địa phương của Ths. Nguyễn Thị Văn đã xác nhận những thách thức trong quá trình kiện toàn hệ thống chuyển đổi chi trả BHYT, trong đó có những khó khăn rõ ràng nêu trên: khi người có HIV phải mua theo hộ gia đình, sợ lộ danh tính và thiếu thốn tài chính, giấy tờ tùy thân để mua BHYT. Ngoài ra, những cộng đồng có công việc thời vụ, bấp bênh và nơi ở không cố định cũng không nhận thấy lợi ích của việc mua và điều trị bằng BHYT, khiến cho mục tiêu 100% người có HIV được điều trị thông qua BHYT sẽ khó đạt được nếu không có chính sách phù hợp đối với các đối tượng này.

Ông Toàn thừa nhận mặc dù đã có cơ chế đặc thù nhưng việc tiếp cận thẻ BHYT đối với người có HIV gặp không ít khó khăn. Dù cơ quan BHXH cũng như Bộ Y tế đã có nhiều cơ chế mở nhưng ở phía cơ sở, đại lý vẫn gây khó dễ cho người có HIV mua thẻ BHYT khi không có giấy tờ tùy thân. Đặc biệt, dù đã có cơ chế đặc thù mua thẻ BHYT, đăng ký KCB ban đầu, quyền lợi, mức hưởng BHYT (Thông tư 15/2015/TT – BYT) và cơ chế mua sắm thuốc ARV (Quyết định 2188/QĐ – TTg) nhưng chưa có Thông tư hướng dẫn.

"Các nhóm đồng đẳng đóng vai trò rất quan trọng trong việc truyền thông về lợi ích và sự cần thiết của BHYT cho người có HIV; tìm kiếm, khuyến khích và hỗ trợ người có HIV điều trị HIV thông qua BHYT." 
 

Ảnh:  Bs. Vương Anh Tài, Phó phòng Nghiệp vụ Y, Sở Y tế và Ts. Tống Thị Song Hương – Nguyên vụ trưởng Vụ BHYT cùng thành viên các nhóm cộng đồng 

Theo thống kê của Bộ Y tế, hiện Việt Nam có khoảng 230.000 người có HIV còn sống. Từ trước tới nay, chi phí điều trị kháng virus và các bệnh nhiễm trùng cơ hội cho người có HIV đều từ nguồn tài trợ quốc tế. Từ năm 2017, các nhà tài trợ sẽ giảm và sau năm 2018 thì gần như sẽ ngừng tài trợ cho điều trị và dự phòng HIV ở Việt Nam. Chính vì vậy, để bảo đảm tính bền vững cho công tác phòng chống HIV, việc sử dụng nguồn từ BHYT để thanh toán chi phí chăm sóc, điều trị, xét nghiệm cho người có HIV, bao gồm cả thuốc điều trị kháng virus (ARV) là việc rất cần thiết.

Khi các nguồn tài trợ rút đi, quỹ BHYT sẽ chi trả những chi phí của thuốc ARV theo như quy định. Tuy nhiên, làm thế nào để người có HIV, cũng như người mắc các bệnh truyền nhiễm như Lao và Sốt rét có cơ hội tiếp cận với dịch vụ BHYT? Đây là vấn đề ngành y tế và bảo hiểm, cũng như xã hội đang đặc biệt quan tâm.

Các đại biểu đã nhất trí cần đẩy mạnh công tác truyền thông, phổ cập kiến thức về BHYT một cách rộng rãi, giúp người có HIV có thể tiếp cận điều trị thông qua BHYT. Các nhóm đồng đẳng đóng vai trò rất quan trọng trong việc truyền thông về lợi ích và sự cần thiết của BHYT cho người có HIV, do họ có thể trực tiếp tìm kiếm, khuyến khích và hỗ trợ người có HIV điều trị HIV thông qua BHYT. Để làm tốt công tác này, các CBO cần kết hợp với các cơ sở điều trị để tư vấn, hỗ trợ tuân thủ điều trị cho người có HIV và liên tục cập nhật những thông tin về luật, nghị định, thông tư hướng dẫn về BHYT cho nhóm khách hàng là người có HIV. Ngoài ra, giáo dục kiến thức về dự phòng các bệnh truyền nhiễm cho nhân viên y tế cũng vô cùng quan trọng, nhằm làm giảm kỳ thị: bác sỹ, nhân viên y tế, nhất là khi phụ trách về HIV, cần thân thiện hơn với bệnh nhân có HIV. Bên cạnh đó cũng cần có các quy định mở giúp người có HIV dễ dàng mua thẻ BHYT.

Vào buổi sáng cùng ngày, SCDI đã có buổi làm việc với cộng đồng trong việc tham vấn về những khó khăn và rào cản trong tiếp cận bảo hiểm y tế cho dịch vụ HIV, Lao, Sốt rét, nhằm tạo cơ sở cho việc đối thoại chính sách với cơ quan quản lý vào buổi chiều. Hội thảo có sự tham gia của chị Nguyễn Thị Hồng Hải – chuyên viên Vụ Bảo hiểmY tế, tại đây chị đã có bài trình bày nhằm phổ biến kiến thức và giải đáp thắc mắc từ cộng đồng về thủ tục khám chữa bệnh và phạm vi quyền lợi, mức hưởng BHYT cũng như lựa chọn nơi khám chữa bệnh ban đầu, chuyển tuyến khám, chữa bệnh theo BHYT.
 

Ảnh: Chị Nguyễn Thị Hồng Hải – chuyên viên Vụ Bảo hiểm Y tế đang giải đáp thắc mắc của thành viên cộng đồng về thời hạn hiệu lực của thẻ BHYT



Ảnh: Các nhóm cộng đồng trong Hội thảo Tham vấn cộng đồng về những khó khăn và rào cản trong tiếp cận bảo hiểm y tế cho dịch vụ HIV, Lao, Sốt rét, buổi sáng ngày 30/6/2017

Vân Anh