Bài phỏng vấn được thực hiện bởi báo Vietnamnet với bác sĩ Khuất Thị Hải Oanh – giám đốc Trung tâm Hỗ trợ Sáng kiến Phát triển Cộng đồng (SCDI) về giải pháp hỗ trợ trẻ em, thanh thiếu niên sử dụng ma túy.
Xu hướng trẻ vị thành niên sử dụng ma túy tạo ra những thách thức như thế nào trong việc hỗ trợ và điều trị nghiện ma túy?
Theo khoa học thần kinh, não bộ của con người vẫn tiếp tục phát triển cho đến khoảng 24 tuổi. Trong quá trình này, nếu não bộ tiếp xúc với các chất ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương như ma túy, rượu, thuốc lá thì có thể dẫn đến thay đổi cấu trúc não và ảnh hưởng tới sự phát triển. Kết quả là não bộ có thể hoạt động ở mức thấp hơn. Ngoài ra, nếu tiếp xúc với các chất hướng thần sớm, não bộ của trẻ có thể coi những chất này là một phần tất yếu của cuộc sống, làm tăng nguy cơ nghiện và khiến việc điều trị trở nên khó khăn hơn.
Để bảo vệ trẻ em khỏi những nguy hiểm của ma túy và các chất gây hại khác, việc ngăn ngừa tiếp xúc sớm với các chất được xếp loại là ma túy, cũng như rượu và thuốc lá, là rất quan trọng. Ngày nay, thị trường tràn lan các chất hướng thần mới. Theo báo cáo của Văn phòng Ma túy và Tội phạm của Liên hợp quốc, trong giai đoạn 2009-2020, đã phát hiện 548 chất hướng thần mới, và con số thực tế có sẵn trên thị trường có thể còn cao hơn. Sự phong phú của các chất hướng thần này càng làm gia tăng những rủi ro mà trẻ em, thanh thiếu niên phải đối mặt.
Cho dù có được “dán nhãn” là ma túy hay không, các chất hướng thần đều có thể tác động đến hệ thần kinh trung ương và gây nghiện. Điều này mang lại những ảnh hưởng đáng kể đến thế hệ trẻ.
Để đối phó với vấn đề này, Quốc hội đã phê duyệt Pháp lệnh về trình tự, thủ tục xét duyệt đưa người từ 12 đến 18 tuổi đi cai nghiện bắt buộc theo Quyết định của Tòa án Nhân dân Tối cao, có hiệu lực từ ngày 24/3/2022. Ý kiến của chị về việc này như thế nào?
Theo tôi, việc áp dụng cai nghiện bắt buộc cho thanh thiếu niên đặt ra những thách thức đáng kể cho giai đoạn phát triển của các em. Cuộc sống của các em có sự xuất hiện của gia đình, thầy cô và những người có ảnh hưởng khác, cả ở nhà và trong môi trường giáo dục. Khi được đưa vào trung tâm cai nghiện, các em có thể gặp những người bạn và giáo viên mới. Trách nhiệm quản lý các vấn đề liên quan đến ma túy của các em thuộc về giáo viên tại trung tâm. Làm việc ở cơ sở như vậy đòi hỏi chuyên môn và kỹ năng rất cao vì phải đồng thời hỗ trợ phát triển, giáo dục, kỹ năng sống và đồng thời vấn đề nghiện chất của các em. Đây là một nhiệm vụ phức tạp, đòi hỏi một đội ngũ được đào tạo bài bản, giàu kinh nghiệm với sự quan tâm và lòng trắc ẩn.
Tóm lại, sự trẻ hóa của vấn đề sử dụng ma túy ở những người trẻ tuổi gây khó khăn trong việc cung cấp hỗ trợ và điều trị nghiện ma túy cho nhóm đối tượng này. Điều quan trọng là phải giải quyết vấn đề này bằng cách tập trung vào phòng ngừa, cung cấp giáo dục toàn diện và đảm bảo các trung tâm cai nghiện có đội ngũ nhân viên có chuyên môn cao và tận tâm, những người có thể hỗ trợ hiệu quả cho thanh thiếu niên trong hành trình phục hồi.
Theo chị, sự kỳ thị của xã hội là có phải là một thách thức trong công tác hỗ trợ và điều trị đối với những người trẻ sử dụng ma túy?
Đúng vậy, sự kỳ thị xung quanh người sử dụng và nghiện ma túy tạo ra những rào cản đáng kể trong quá trình phục hồi của họ. Nó khiến mọi người không dám tìm kiếm thông tin và sự giúp đỡ, vì họ sợ những hậu quả và sự phán xét liên quan đến việc sử dụng ma túy. Ví dụ, nếu ai đó mới sử dụng ma túy và chỉ thử cần sa, họ có thể ngần ngại hỏi xem mình có bị nghiện hay không hoặc có những tác dụng tiềm ẩn nào. Nỗi sợ bị kỳ thị có thể ngăn cản họ tìm kiếm thông tin chính xác và sự hỗ trợ, dẫn đến những hậu quả tiêu cực tiềm ẩn. Các gia đình cũng sợ bị kỳ thị và mang mác là có con nghiện hoặc sử dụng ma túy, điều này càng khiến mọi người không dám tìm kiếm sự giúp đỡ.
Tôi đã nói chuyện với nhiều người đang vật lộn với chứng nghiện ma túy và họ chia sẻ rằng sự kỳ thị vô hình mà họ phải đối mặt đẩy họ vào sâu hơn con đường nghiện ngập. Nhiều người bày tỏ mong muốn cai nghiện thực sự và đã nhiều lần cố gắng cai. Tuy nhiên, việc phải đối mặt với sự xa lánh, những ánh nhìn phán xét và sự tẩy chay của xã hội lại khiến họ quay lại với ma túy như một cách để tìm kiếm sự an ủi tạm thời. Sự kỳ thị lan rộng này làm trầm trọng thêm những thách thức mà những người tìm cách phục hồi phải đối mặt.
Ngoài sự kỳ thị của xã hội, liệu còn lý do nào khác khiến việc điều trị nghiện ma túy tại nhà và cộng đồng chưa đạt được kết quả mong muốn?
Gần đây, đã có sự thay đổi chính sách theo hướng đầu tư vào điều trị dựa vào cộng đồng. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải đảm bảo rằng khoản đầu tư được hướng đúng mục tiêu. Điều trị nghiện hiệu quả đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện kết hợp khoa học thần kinh, khoa học hành vi, khoa học xã hội và xem xét các yếu tố văn hóa, kinh tế. Thật không may, việc triển khai các chương trình đào tạo và tư vấn điều trị nghiện vẫn đang trong giai đoạn đầu và chưa được tích hợp sâu sắc, triệt để.
Những người làm công tác cai nghiện và điều trị nghiện ma túy tại cộng đồng chuyên môn còn hạn chế, nguồn lực, tài chính và đào tạo còn thiếu hoặc chưa thích hợp. Để hỗ trợ phục hồi và giúp đỡ người nghiện, khoản đầu tư chính sách nên dành cho các sáng kiến dựa vào cộng đồng Mặc dù có những cá nhân cần điều trị tại các trung tâm chuyên dụng, nhưng phần lớn có thể dựa vào cộng đồng. Do đó, cần nhấn mạnh vào việc đầu tư cho chương trình dựa vào cộng đồng, cung cấp đủ nguồn lực, đào tạo và hỗ trợ để tạo ra một mạng lưới điều trị nghiện toàn diện và hiệu quả.
Ảnh: Tiếp cận viên cộng đồng chia sẻ về ảnh hưởng của ma túy lên sức khỏe và cuộc sống với khách hàng của Bảo vệ Tương lai - dự án kiểm soát lây nhiễm HIV trên nhóm thanh thiếu niên sử dụng ma túy dựa trên can thiệp đa chiều
Trung tâm Hỗ trợ Sáng kiến Phát triển Cộng đồng (SCDI) đang thực hiện những hoạt động gì để hỗ trợ cho vấn đề này?
Chắc chắn chúng tôi có nhiều hoạt động hỗ trợ cho các can thiệp và điều trị nghiện ma túy. Tại SCDI, các hoạt động này có thể được phân thành ba nhóm.
Nhóm thứ nhất tập trung vào các can thiệp cho những người sử dụng chất gây nghiện dạng thuốc phiện. Cách thực hiện chính của chúng tôi là hỗ trợ họ tiếp cận điều trị, được coi là tiêu chuẩn vàng cho nghiện thuốc phiện. Chúng tôi hỗ trợ họ tìm kiếm và duy trì các chương trình điều trị được thiết kế riêng cho nghiện thuốc phiện. Ngoài ra, chúng tôi triển khai các chương trình giảm hại và can thiệp cho việc sử dụng chất kích thích.
Nhóm thứ hai liên quan đến các can thiệp cho những người sử dụng chất kích thích để đối phó với các vấn đề về sức khỏe tâm thần. Tại đây, chúng tôi cung cấp các dịch vụ như hỗ trợ sức khỏe tâm thần và can thiệp giảm hại cho việc sử dụng chất kích thích. Phương pháp can thiệp chính là can thiệp hành vi, vì không có thuốc cụ thể để điều trị nghiện các chất này. Để giải quyết lỗ hổng này, chúng tôi đã đào tạo một đội ngũ có thể cung cấp hướng dẫn và lời khuyên về chiến lược giảm hại và ngăn ngừa rối loạn tâm thần.
Nhóm thứ ba tập trung vào các nỗ lực phòng ngừa cho những người trẻ chưa sử dụng ma túy nhưng có nguy cơ sử dụng. Điều này bao gồm con em của những người sử dụng ma túy hoặc những trẻ sống trong môi trường khó khăn như vô gia cư hoặc các khu phố nghèo. Chúng tôi can thiệp bằng cách thực hiện các chương trình nhằm ngăn chặn chúng bắt đầu sử dụng ma túy.
Ảnh: Cung cấp vật phẩm giảm hại sử dụng chất và dự phòng HIV cho người sử dụng ma túy
Xét đến bản chất phức tạp và luôn thay đổi của các loại thuốc mới được phát triển, làm thế nào chúng ta có thể đổi mới để cải thiện hiệu quả điều trị nghiện ma túy?
Điều quan trọng là phải đảm bảo rằng mọi thanh thiếu niên đều được trang bị "vắc xin phòng chống ma túy", tương tự như cách chúng ta có vắc xin COVID-19. Vắc xin phòng chống ma túy hiệu quả nhất chính là tình yêu thương và sự hỗ trợ từ gia đình. Tuổi vị thành niên là giai đoạn dễ bị tổn thương hơn đối với việc sử dụng ma túy. Việc được nuôi dưỡng một môi trường gia đình yêu thương, được lắng nghe và tôn trọng có thể giảm thiểu đáng kể rủi ro. Nhiều bằng chứng cho thấy rằng khi trẻ em cảm thấy được yêu thương và được trang bị các kỹ năng sống, khả năng sử dụng ma túy của các em giảm đáng kể.
Trong trường hợp nghiện, điều trị chuyên nghiệp là cần thiết. Điều quan trọng là phải thừa nhận rằng nghiện không chỉ đơn thuần là vấn đề về ý chí hay nói không với ma túy. Nghiện là một vấn đề y tế phức tạp đòi hỏi các phương pháp điều trị nghiêm túc và toàn diện. Bắt buộc phải coi nghiện là một tình trạng bệnh lý và cung cấp các nguồn lực và chuyên môn cần thiết để điều trị hiệu quả. Bằng cách kết hợp tình yêu thương và sự hỗ trợ từ gia đình với các can thiệp dựa trên bằng chứng, chúng ta có thể nâng cao hiệu quả điều trị nghiện ma túy và đạt được những tiến bộ đáng kể trong việc chống lại các thách thức liên quan đến nghiện.
Phiên bản Tiếng anh của bài viết có thể đọc tại đây.
