Bản tin Môi trường cập nhật những tin tức về môi trường và các giải pháp bảo vệ Trái Đất. Cùng chung tay hành động vì một môi trường xanh - sạch - đẹp!

Thực hiện bởi đội ngũ Môi trường SCDI

Trong khi thế giới đang phải vật lộn để giải quyết các vấn đề do rác thải nhựa gây ra, thì hạt vi nhựa đang dần xâm nhập vào nguồn đất, nước, thậm chí cơ thể chúng ta. Tình trạng tràn lan của chúng tiềm ẩn nhiều rủi ro đáng báo động đối với môi trường và sức khỏe con người trên toàn cầu.

Hạt vi nhựa là gì?

Hạt vi nhựa (microplastic) là những mảnh nhựa có kích thước nhỏ hơn 5mm. Có hai loại vi nhựa:

• Vi nhựa sơ cấp là các hạt nhỏ được thiết kế để sử dụng thương mại, có thể tìm thấy trong mỹ phẩm, vi sợi thoát ra từ quần áo và các loại vải dệt khác.
• Vi nhựa thứ cấp là các hạt sinh ra từ sự phân hủy của các vật dụng nhựa lớn hơn, chẳng hạn như chai nước. Sự phân hủy này xuất phát từ tiếp xúc với các yếu tố môi trường, chủ yếu là bức xạ mặt trời và sóng biển. Nhựa dùng một lần, như ống hút chính là nguồn chính tạo ra nhựa thứ cấp trong môi trường.

Ảnh: Nguồn gốc của hạt vi nhựa

Sự xuất hiện tràn lan của hạt vi nhựa

Vi nhựa đã được tìm thấy trong các sinh vật biển, trong hải sản thương mại và thậm chí cả trong nước uống. Điều đáng báo động là các cơ sở xử lý nước tiêu chuẩn không thể loại bỏ hết dấu vết của hạt vi nhựa. Vô số nghiên cứu cũng đã phát hiện ra các hạt vi nhựa trong thực phẩm (đường, muối, mật ong), vật dụng gia đình (nước máy, chai nước) và các mặt hàng thực phẩm được bọc trong nhựa.

Hạt vi nhựa đặc biệt khó phân hủy, không bị xử lý bởi nhà máy xử lý rác thải, có thể trôi ra môi trường biển, tích tụ thời gian dài trong môi trường. Các sinh vật biển không thể phân biệt giữa thức ăn và mảnh vi nhựa nên chúng dễ dàng bị hấp thụ từ đó gián tiếp đưa hạt vi nhựa vào chuỗi thức ăn của con người. 

Bằng chứng gần đây chỉ ra rằng con người liên tục hít phải và ăn phải vi nhựa thông qua hải sản bị ô nhiễm, bao gồm cả cá và động vật có vỏ. Trên thực tế, một nghiên cứu mới ước tính rằng một người trưởng thành trung bình tiêu thụ khoảng 2.000 hạt vi nhựa mỗi năm thông qua muối.

Ảnh: Quá trình hạt vi nhựa "xâm nhập" vào cơ thể con người

Tác hại tiềm tàng của hạt vi nhựa đối với sức khỏe con người

Do có rất nhiều loại nhựa và tuỳ mức phơi nhiễm khác nhau của từng người với lối sinh hoạt khác biệt, bạn có thể chỉ tiếp xúc với ít vi nhựa mỗi ngày, nhưng cũng có thể là hàng trăm loại khác nhau. Vì vậy, những tác hại đa số phụ thuộc vào mức độ nhạy cảm và mức độ phơi nhiễm của mỗi cá nhân.

Gây tổn hại tế bào

Các thử nghiệm trong phòng thí nghiệm đã chỉ ra rằng vi nhựa gây tổn hại cho tế bào người, bao gồm phản ứng dị ứng, chết tế bào, tổn thương tế bào và gây ra các phản ứng viêm và miễn dịch. 

Thay đổi chuyển hóa và dòng chảy năng lượng

Hạt vi nhựa có thể dễ dàng gây ảnh hưởng trực tiếp tới chuyển hóa bằng cách làm biến đổi enzyme chuyển hóa hoặc gây mất cân bằng năng lượng.

Rối loạn hệ miễn dịch

Hạt vi nhựa làm rối loạn hệ miễn dịch sau khi tiếp xúc. Việc phơi nhiễm với các hạt vi nhựa ngoài môi trường có thể gây suy yếu hệ miễn dịch ở những cá nhân dễ bị ảnh hưởng, dẫn đến các bệnh tự miễn hoặc ức chế miễn dịch. Hạt vi nhựa có khả năng biến đổi chức năng miễn dịch của con người tuy nhiên điều này vẫn chưa được chứng minh rõ ràng.

Di cư đến mô khác

Hạt vi nhựa có thể di cư đến những mô xa nhờ hệ tuần hoàn. Hạt vi nhựa có mặt trong hệ tim mạch gây ra phản ứng viêm, gây độc tế bào máu, phù mạch, tắc nghẽn và tăng áp lực động mạch phổi. 

Theo Bệnh viện Nguyễn Tri Phương, Hạt vi nhựa và sức khỏe con người; UNDP, Microplastics on Human Health: How much do they harm us?