Trợ giúp Xã hội (TGXH) là các chính sách, chương trình trợ giúp chính thức của nhà nước, các chương trình trợ giúp phi chính thức của cộng đồng xã hội với các hình thức trợ giúp khác nhau (trợ giúp tiền mặt hoặc phi tiền mặt) nhằm mục tiêu giúp những người dân gặp rủi ro, yếu thế, thiệt thòi hoặc hụt hẫng trong cuộc sống và những người nghèo. 

Vai trò của TGXH là nhằm bảo đảm cho những nhóm cần trợ giúp có được mức sống tối thiểu và tăng cường năng lực ứng phó với những rủi ro, tạo cơ hội cho họ hòa nhập cộng đồng, góp phần đảm bảo an sinh xã hội, phân phối lại của cải thu nhập và giúp phòng ngừa, giảm thiểu, khắc phục rủi ro. 

Chính sách TGXH được tiếp cận dựa trên nhiều quan điểm. TGXH tiếp cận dựa trên quyền con người, bảo đảm cho bộ phận dân cư khó khăn có thể thực hiện được các nhu cầu sống cơ bản nhất. TGXH theo vòng đời của mỗi cá nhân cho phép chúng ta nhận thức được những khó khăn, những rủi ro, rào cản và nhu cầu của con người trong từng giai đoạn trong vòng đời từ ấu thơ, trẻ em, thanh niên, trung niên và người già. TGXH gắn với quản lý rủi ro, thực hiện các chức năng phòng ngừa, giảm thiểu và khắc phục rủi ro nhằm hỗ trợ cho những cá nhân hạn chế về nguồn lực tồn tại và phát triển. TGXH ưu tiên những bộ phận dân cư khó khăn để bảo đảm mức sống tối thiểu, cao hơn các chính sách phổ cập. Đồng thời, TGXH thể hiện sự chia sẻ trách nhiệm, kết hợp với  các chính sách về điều tiết phân phối thu nhập làm giảm khoảng cách chênh lệch giữa nhóm nghèo nhất và nhóm giàu nhất ở mức tương đối bình đẳng và xã hội chấp nhận được

Trợ giúp xã hội bao gồm trợ giúp xã hội đột xuất và trợ giúp xã hội thường xuyên. Trợ giúp xã hội đột xuất là hình thức trợ giúp đột xuất tức thì cho các cá nhân hoặc nhóm dân cư do các nguyên nhân khách quan, bất khả kháng như thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh dẫn đến không có đồ ăn, nước uống, nhà ở trong thời gian xác định. Trợ giúp xã hội thường xuyên hàng tháng cho các cá nhân hoặc hộ gia đình trong khoảng thời gian dài bao gồm trợ giúp hàng tháng, nuôi dưỡng tại cộng đồng, nuôi dưỡng tập trung tại các cơ sở trợ giúp xã hội

Các chính sách trợ giúp xã hội khi thực hiện cần đảm bảo năm nguyên tắc. Thứ nhất, TGXH cần đảm bảo cung cấp kịp thời. Thứ hai, các chính sách cần được thực hiện một cách công bằng, công khai, minh bạch, tránh sự cào bằng đối với tất cả các nhóm đối tượng và phải phù hợp với các chính sách xã hội khác. Thứ ba, việc thực hiện cũng cần tuân thủ nguyên tắc loại trừ, đối với những đối tượng thuộc hoàn cảnh khó khăn, thuộc nhiều khung chính sách khác nhau thì áp dụng nguyên tắc loại trừ theo hướng áp dụng chế độ cao nhất. Thứ tư, đảm bảo sự ổn định bền vững và chia sẻ trách nhiệm. Và cuối cùng, các chính sách TGXH cần đảm bảo tính hiệu lực - hiệu quả, tính toán cân đối, dự báo nguồn lực, điều kiện để hoàn thành được mục tiêu trợ giúp.

Thực hiện bởi: Chương trình Sức khoẻ - Trung tâm SCDI
Tổng hợp thông tin: Phạm Ngọc Mai
Biên tập: Vũ Ngọc Hoa
Thiết kế: Vũ Phương Trà
Tham khảo đầy đủ tại: Sách đào tạo Chính sách nghiệp vụ Trợ giúp xã hội – NXB Bộ Lao động, Thương Binh – Xã hội
do SCDI phối hợp cùng Cục Bảo trợ Xã hội biên soạn (2019)